Niet-egalitaire pornografie is pornografie die de normen, mechanismen, mythes en valkuilen van genderongelijkheid erotiseert. Het heeft er alle schijn van dat dit soort pornografie bijdraagt aan de problemen die ik eerder aan de orde heb gesteld. Om die reden verdient deze vorm van pornografie het ook om kritisch benaderd te worden.
Een heel groot deel van de bestaande, reguliere porno valt welbeschouwd in deze categorie. Denk maar aan de mainstream pornofilms zoals die in de jaren zeventig, tachtig, en negentig van de vorige eeuw gemaakt werden, met bekende voorbeelden als Behind the green door (1972), The opening of Misty Beethoven (1976) of Hometown honeys (1986). Mannen worden in deze films afgebeeld als zelfverzekerd, assertief, sterk en superieur. Vrouwelijke personages stellen zich doorgaans onderdanig, gedienstig en gewillig op. Ze vallen aan allerlei vormen van objectivering ten prooi, gaande van subtiel tot zeer flagrant. En dat wordt als sexy voorgesteld.
Bovendien figureren in deze films alleen vrouwen met een stereotiep sexy lichaam. Jonge, slanke actrices met glanzend haar, een gladde huid, volle lippen en stevige borsten. Mannelijke acteurs, daarentegen, hoefden niet in een soortgelijk nauw stereotype te passen. (Denk maar aan de beroemdste mannelijke pornoster, Ron Jeremy, ook wel bekend als ‘het egeltje’ omwille van zijn kleine gestalte en lichaamsbeharing).
Intussen is het pornolandschap drastisch veranderd. Het zwaartepunt ligt niet meer bij de langspeelfilm of het blootmagazine, maar bij de ontelbare korte clips die je nu kosteloos op websites als Pornhub of YouPorn kunt bekijken. Maar dit betekent zeker niet dat niet-egalitaire pornografie tot het verleden behoort. Zoveel van wat je op die websites vindt – onder categorieën zoals fake agent, casting couch, gonzo, voyeur, of gagging – is seksistischer dan ooit. Daarom bieden zulke websites vaak speciale filters aan voor vrouwelijke bezoekers, zodat zij niet met die beelden van objectivering en uitbuiting worden geconfronteerd.
De verderfelijke invloed van dit soort porno kan op verschillende wijzen aan banden worden gelegd. In de meest extreme gevallen kun je denken aan censuur. Ook regelgeving of bepaalde vormen van boycot zijn mogelijk. Anderen hebben hierover al uitvoerig geschreven.
Zelf wil ik het echter niet hebben over externe maatregelen, maar wel over een oplossing die zich binnen het domein van de porno zelf aandient. Mijn basisidee is eenvoudig: als niet-egalitaire pornografie het probleem rond sexiness verergert, dan kan egalitaire pornografie misschien helpen om het probleem aan te pakken.
Egalitaire pornografie is pornografie die vertrekt van de volledige gelijkheid tussen seksuele partners. En dus wordt er geen enkele vorm van vernedering, objectivering of geweld geërotiseerd. Net zo min als de genderstereotypen die helpen om genderongelijkheid in stand te houden.
Puzzy Power was één van de nieuwe productiebedrijven die eind jaren negentig werden opgericht met het doel precies dit soort porno te produceren. De Deense producente Lene Børglum nam het initiatief, samen met een groep andere vrouwen uit de filmindustrie. Het bedrijf is onderdeel van Zentropa, het productiebedrijf van Lars von Trier en Peter Aalbæk Jensen.
De initiatiefneemsters maakten hun bedoelingen duidelijk in het Puzzy Power-manifest, dat als leidraad diende voor de productie van films: ‘Vrouwen mogen niet tegen hun wil worden onderworpen aan geweld of dwang. […] Wat we haten is de orale seksscène, waarin de vrouw gedwongen wordt om fellatio uit te voeren, hard bij de haren wordt getrokken, en sperma in haar gezicht wordt gespoten. […] De films moeten gebaseerd zijn op het plezier en het verlangen van de vrouw. […] We moeten de schoonheid van het lichaam te zien krijgen – ook van het mannelijke lichaam – en de man is welkom om zijn lichaam aan ons aan te bieden.’
Dit resulteerde in esthetisch bekoorlijke films zoals Constance (1998), Pink prison (1999) en All about Anna (2005). Ze werden geregisseerd door vrouwen, ze waren gericht op vrouwen, en ze toonden sterke, zelfverzekerde vrouwelijke hoofdrolspeelsters, die niet alleen instemden met bepaalde seksuele handelingen, maar actief de controle namen over hun eigen fantasieën.
Regisseurs als Anna Span, Erika Lust en Jennifer Lyon Bell (om er maar een paar te noemen) hebben sindsdien het stokje overgenomen. Ze blijven werken in deze geest, geïnspireerd door de gedachte die door filmmaker en actrice Gala Vanting mooi wordt verwoord:
‘Je kunt echt niet blijven klagen over hoe vrouwen in porno worden getoond en dan maar verwachten dat dit zal veranderen. Dus je moet zelf de productiemiddelen in handen nemen, en met een camera aan de slag gaan, en het soort films maken dat je wilt zien.’
Ook binnen de mainstream porno-industrie wordt sinds de start van het nieuwe millennium meer materiaal op egalitaire basis geproduceerd. Het is echter vrij duidelijk dat deze positieve evolutie niet zozeer wordt aangedreven door hooggestemde idealen, maar eerder door botte economische berekening. De producenten hopen zo meer vrouwelijke kijkers te bereiken en dus ook meer winst te maken.
Hoe het ook zij, door het genot van de vrouw even centraal te stellen als het genot van de man, door de camera niet alleen op het naakte vrouwenlichaam maar ook op het mannenlichaam te richten, en door het bewust ondermijnen van genderstereotypen, kan egalitaire pornografie helpen om de invloed van niet-egalitaire pornografie terug te dringen. Zo kan ze een gunstige invloed hebben op wat en wie we al dan niet als sexy beschouwen.
Meer lezen? Bestel nu